معاینه فنی: هر آنچه باید درباره آن بدانید

یکی از الزمات خودروها داشتن معاینه فنی است که شهروندان باید از شرایط گرفتن آن، مدارک مورد نیاز و مراحل دریافت آگاهی داشته باشند.

معاینه فنی، بررسی خودرو به‌منظور تشخیص سلامت اتومبیل است. در این پروسه علاوه بر وضعیت ظاهری و شیشه‌های خودرو، میزان آلایندگی، چراغ‌ها، عملکرد کمک فنرها، سیستم ترمز، وضعیت اتصالات فرمان و جلوبندی و زیربندی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

چنانچه خودرو در یک یا چند مرحله از آزمون‌های این مراکز به دلیل نقص فنی رد شود، مالک خودرو باید به تعمیرگاه‌های معتبر مراجعه کرده و نواقص فنی را رفع کرده، سپس مجدد به مراکز معاینه فنی مراجعه و گواهی معاینه را دریافت کند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های معاینه فنی و تضمین کننده‌ ایمنی خودرو، کارایی سیستم ترمز خودرو است که در صورت رد شدن در هر یک از آزمون‌های تست ترمز، لازم است اشکالات برطرف شود.

معاینه فنی خودرو چیست؟

معاینه فنی به فرایند بررسی سلامت خودرو از هر نظر گفته می‌شود. کارشناسان مراکز معاینه فنی تمام قطعات و اجزای خودرو و نحوه عملکرد آنها را بررسی می‌کنند و گزارشی مبنی بر سلامت خودرو و کارکرد صحیح آن تهیه کرده و در اختیار راننده قرار می‌دهند.

بخشی از معاینه فنی مربوط به آزمون فنی خودرو است که برای پیشگیری از تصادف‌های احتمالی انجام می‌شود و بخشی دیگر به تست آلایندگی و کنترل آلودگی هوا ارتباط دارد. مجموع این بررسی‌ها منجر به صدور گواهی معاینه فنی می‌شود که به معنای سلامت فنی و ظاهری خودرو است، بنابراین خودروی مربوطه اجازه‌ تردد را در شهر خواهد داشت.

انجام معاینه فنی برای خودروهایی که سن آن‌ها بیش از چهار سال باشد، ضروری است. شهروندان می‌توانند برای گرفتن نوبت به صورت آنلاین یا مراجعه حضوری به مراکز معاینه فنی، اقدام کنند. دارندگان خودرو باید با داشتن مدارک موردنیاز به این مراکز مراجعه کرده تا برگه معاینه فنی بگیرند.

لزوم معاینه فنی خودرو

در حقیقت معاینه فنی خودرو به‌منظور بهبود کیفیت هوا صورت می‌گیرد تا از میزان آلایندگی خودروها کاسته شود.

کنترل آلودگی ناشی از خودروها در دو سطح انجام می‌شود که شامل خودروهای نو و کارکرده است. پس از تطابق با حدود مجاز آلودگی برای تولید خودروهای نو، میزان آلودگی آن پس از استفاده و در دوران کاری نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. بر این اساس، هر خودرویی با رعایت استانداردهای آلودگی، لازم است در طول دوره‌ استفاده نیز این استانداردها را مراعات کند.

هر خودرو در طول عمر خود از لحاظ آلودگی و در بعضی موارد از دیدگاه ایمنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد تا در صورت وجود نقص که منجر به ایجاد خطر، افزایش مصرف سوخت و به‌تبع آن افزایش آلایندگی می‌شود، از تردد آن جلوگیری شود.

معاینه فنی خودروها عموما در سه بخش بررسی سیستم ایمنی خودرو، بازدید چشمی و اندازه‌گیری آلاینده‌ها صورت می‌گیرد و عموما حدود مجاز توسط مرکز معاینه فنی تعیین می‌شود.

شرایط گرفتن معاینه فنی خودرو

گرفتن معاینه فنی خودرو برای دارندگان وسایل نقلیه الزامی است. تمام خودرو‌های سواری اعم از داخلی و خارجی که سن آن‌ها بیش از ۴ سال باشد، ملزم به گرفتن معاینه فنی هستند، درغیر این‌صورت از جانب پلیس راهنمایی و رانندگی اعمال قانون می‌شوند.

طبق اعلام پلیس راهنمایی و رانندگی، خودرویی که یکی از نواقص زیر را داشته باشد، شرایط دریافت گواهینامه‌‌ مذکور را ندارد:

ایراد در چراغ‌ها یا تغییر در حد روشنایی یا رنگ مجاز

• انتشار دود بیش از حد استاندارد
• تغییر نمای ظاهری
• نقص و ایراد فنی
• صداهای اضافی خودرو
• تنظیم نبودن چرخ‌ها

معاینه فنی خودرو دوگانه سوز

در خودروهای دوگانه‌سوز با عمر مخزن بیش از ۶ سال، علاوه بر معاینه فنی بنزینی، تست هیدرواستاتیک که مختص مخزن گاز CNG است، نیز باید انجام شود. رانندگانی که مخزن خودروهای گازسوز آن‌ها کمتر از ۶ سال عمر دارد، پس از انجام تست چشمی تجهیزات گازسوز خودرو و تأیید مراکز معاینه فنی می‌توانند از خودرو خود دوباره استفاده کنند.

همچنین خودروهای سنگینی که کمتر از یک سال از عمر آن‌ها می‌گذرد، از معاینه فنی معاف هستند و خودروهای سنگین تا ۱۰ سال مدت معاینه فنی آن‌ها ۶ ماه است و خودروهای بالای ۱۰ سال، ۳ ماهه هستند.

مدارک مورد نیاز برای گرفتن معاینه فنی

هنگامی‌که به‌ مراکز معاینه فنی مراجعه می‌کنید، اصل کارت یا سند خودرو و فرم تشخیص عیوب ظاهری را همراه داشته باشید.

مراحل معاینه فنی خودرو

در بدو ورود، ابتدا پلاک خودرو با دوربین مخصوص خوانده می‌شود و پس از ثبت اطلاعات، خودرو پذیرش می‌شود. سپس کلیه اطلاعات مربوط به خودرو و مالک در سامانه ثبت و بعد معاینه فنی خودرو آغاز می‌‌شود.

این فرایند شامل چند مرحله است:

مرحله اول: بازرسی چشمی

اولین مرحله معاینه فنی خودرو، بازرسی چشمی است که در آن خودرو را از نظر ظاهری بررسی می‌کنند. مواردی که در این مرحله مورد بررسی قرار می‌گیرد، شامل

•       آینه‌ها
•       شیشه‌ها
•       برف ‌پاک‌کن
•       سالم بودن بوقِ خودرو
•       داشتن کمربند ایمنی
•       سلامت و میزان پوسیدگی بدنه
•       وضعیت لاستیک‌ها
•       صدای اگزوز
•       دود خروجی از اگزوز
•       متعلقات اضافی بدنه
•       چراغ‌های نور‌پایین و نوربالا
•       چراغ راهنما
•       چراغ‌های عقب و طلق چراغ‌ها

مرحله دوم: بررسی آلایندگی

در این مرحله با کمک دستگاه مخصوص، میزان آلایندگی گازهای خروجی از اگزوز را اندازه می‌گیرند که از حد مجاز تعیین‌شده بالاتر نباشد. اگر میزان آلایندگی خودرو بیش‌ازحد باشد، گواهی معاینه فنی برای خودرو لغو می‌شود. گازهای دی‌اکسیدکربن، مونوکسیدکربن و نظایر آن‌ها جزو آلاینده‌های هوا هستند که اگر میزان آن‌ها زیاد تشخیص داده شود، برابر با مردود شدن خودرو است.

مرحله سوم: آزمون کمک فنرها

در مرحله بررسی کمک فنرها، دستگاه مخصوصی کمک‌فنرهای عقب و جلو را ارزیابی می‌کند و نتیجه به‌ صورت عددی و گرافیکی ثبت می‌شود. اگر مشکلی در هر یک از کمک فنرها وجود داشته باشد، احتمال این‌که خودرو در پیچ جاده واژگون شود، وجود دارد.

مرحله چهارم: آزمون ترمزها

در مرحله بررسی ترمزها تا حد نهایی شتاب ترمزگیری خودرو به منظور ارزیابی وضعیت سیستم ترمز و نیز ترمز دستی محاسبه می‌شود. نو بودن لنت‌ها و استفاده از روغن ترمز مناسب، بسیار تاثیرگذار است.

مرحله پنجم: آزمون سیستم تعلیق

در این مرحله، سیستم تعلیق خودرو توسط دستگاه تحت فشار قرار می‌گیرد تا عملکرد آن مورد بررسی قرار گیرد. اتصالات و قطعات این سیستم باید محکم باشند؛ در غیر این صورت، خودرو مردود می‌شود.

مرحله ششم: آزمون سلامت چراغ‌ها

در این مرحله چراغ‌های خودرو ارزیابی می‌شود تا مشخص شود نور با زاویه و شدت مناسب انتشار می‌یابد. همچنین جهت نوربالا و نورپایین و برد آن را ارزیابی می‌کنند.

مرحله هفتم: هم‌راستایی چرخ‌ها

این مرحله برای اندازه‌گیری میزان انحراف جانبی خودرو به ازای هر هزار متر است که اگر بیشتر از ۷ متر باشد، خودرو مردود می‌شود. به‌عبارت ساده‌تر، هنگام رانندگی فرمان خودرو را رها کنید؛ اگر جلوبندی و فرمان خودرو تنظیم باشد، خودرو در هر یک کیلومتر نباید بیشتر از ۷ متر انحراف پیدا کند.

اگر خودرو تمام این مراحل را با موفقیت پشت سر بگذارد، برچسب معاینه فنی و گواهی با اعتبار یک‌ساله صادر می‌شود، در غیر این صورت، معاینه فنی رد می‌شود.

معاینه فنی بنزینی

خودروهای بنزینی تنها نیاز به گرفتن معاینه فنی بنزینی دارند، اما نیاز است که مخزن خودروهای دوگانه‌سوز نیز از طریق بازرسی چشمی بررسی شود و در‌صورتی‌که مخزن بازرسی شده نیاز به تست هیدرواستاتیک داشته باشد، گرفتن گواهی آزمون هیدرواستاتیک هم الزامی می‌شود.

تعمیر خودرو

خودروهایی که برای مخازن خود گواهی هیدرواستاتیک گرفته‌اند، مجددا باید به مرکز بازرسی چشمی مراجعه کرده و گواهی بازرسی چشمی را دریافت کرده و در نهایت به مرکز معاینه فنی بنزینی مراجعه کنند.

مردودی معاینه فنی خودرو

در صورت تایید نشدن ایمنی خودرو، نواقص در یک برگه ذکر شده و خودرو مردود می‌شود. بر این اساس راننده ۱۵ روز فرصت دارد، نواقص را برطرف کرده و جهت بررسی مجدد خودرو، به همان مرکز مراجعه کند.

دلایل اصلی مردودی خودرو

اگر خودرو در هریک از مراحل مذکور مشکلی داشته باشد، مردود می‌شود. مواردی که ممکن است خودرو مردود شود شامل:

•       آزمون آلایندگی
•       وضعیت ظاهری
•       ترمزها
•       کمک فنر
•       آزمون هم‌راستایی چرخ‌ها

درصورتی‌که خودرو مردود شود، برگه معاینه فنی به آن تعلق نمی‌گیرد. در چنین شرایطی ۱۵ روز به مالک خودرو فرصت داده می‌شود تا ایرادات را برطرف کرده و دوباره به همان مرکز معاینه فنی مراجعه کند.

اگر خودرو تمام مراحل را به سلامت طی کند، برگه معاینه فنی خودرو به وی داده می‌شود که همیشه لازم است همراه مالک باشد. همچنین برچسب معاینه فنی روی خودرو نصب می‌شود. اعتبار این گواهی یک سال است.

معاینه فنی برتر

از آنجا که تعداد خودروها در شهر تهران و البته سایر شهرهای بزرگ، باعث افزایش میزان آلودگی هوا شده‌اند، داشتن معاینه فنی برتر می‌تواند تا حد زیادی به کاهش میزان آلودگی هوا کمک کند. اگر چه معاینه فنی به‌طور کلی به تمام بخش‌های خودرو پرداخته و خودرو را از جنبه‌های گوناگون فنی مورد بررسی قرار می‌دهد، اما در معاینه فنی برتر توجه بیش‌تری به مسائل زیست محیطی خودرو می‌شود.

لازم است بدانید که فقط خودروهایی موفق به دریافت معاینه فنی برتر می‌شوند که از نظر آلایندگی در سطح مناسبی قرار داشته باشند. به این منظور مالکان خودرو باید به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده و آزمایش‌‌های گوناگون مربوط به این معاینه را انجام دهند.

داشتن معاینه فنی یکی از واجبات در رانندگی است که به صورت اجباری باید انجام گیرد. در غیر‌این‌صورت، خودرو بدون معاینه فنی توسط پلیس راهنمایی و رانندگی جریمه خواهد شد. انجام این کار هم می‌تواند باعث تامین امنیت خودرو شود و هم از جریمه شدن‌ جلوگیری کند.

اما معاینه فنی برتر کمی متفاوت‌ است. در این نوع معاینه، علاوه بر تمام فاکتورهایی که در معاینه فنی عادی در نظر گرفته می‌شود، آزمایش‌های بیش‌تری هم روی خودرو انجام می‌گیرد. این آزمایش‌ها عموما به سطح آلایندگی خودرو مربوط می‌شوند. برای دریافت معاینه فنی برتر، خودرو باید همه‌ استانداردهای مورد نیاز را داشته باشد و از آزمون‌های آلایندگی با موفقیت بیرون آید. بنابراین، تفاوت معاینه فنی عادی و برتر در میزان آلایندگی خودرو و آزمون‌هایی است که در این حوزه انجام می‌گیرد.

تفاوت اصلی معاینه فنی برتر با معاینه فنی عادی تنها در نوع تست آلایندگی است. تست آلایندگی معاینه فنی برتر به صورت سخت‌گیرانه‌تر، در دو دور آرام و ۲۵۰۰ دوربردقیقه انجام می‌شود. در این مدل، علاوه بر کارکرد درجا، تولید آلایندگی خودرو‌ها در دور پیشرانه بالا نیز سنجیده می‌شود. این معاینه فنی برای کنترل آلایندگی خودرو کارایی بیشتری دارد، زیرا در بسیاری مواقع آلایندگی در حالی اتفاق می‌افتد که خودرو‌ها در دور موتور بالا کار می‌کنند. در این مرحله دور موتور خودرو نیز بررسی می‌شود.