در دوران پس از عصر ماشین و به‌خصوص در دهه‌های اخیر، خودروها به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌ها تبدیل شدند. خودرو سیستمی پیچیده است که با استفاده از اجزای کلیدی خود، عملکردی ایمن و بهینه ارائه می‌دهد. به همین دلیل شناخت این اجزا و عملکرد هرکدام برای رانندگان اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است. هر یک از این اجزا، از موتور گرفته تا سیستم ترمز و سیستم تعلیق، در عملکرد خودرو نقشی اساسی دارند و درک این اهمیت به رانندگان کمک می‌کند تا در نگهداری و حفظ خودرو بهتر عمل کنند. در این مطلب به سراغ اجزای کلیدی خودرو می‌رویم و آنها را به تفصیل بررسی می‌کنیم.
هر خودرو از چند بخش تشکیل شده است؟
قطعات یک خودرو از بزرگ‌ترین تا کوچک‌ترینشان، به بیش از ۱۳۰۰۰ قطعه می‌رسد؛ با این حال، شناخت تمام این بخش‌ها برای اکثر ما امکان‌پذیر نیست. برای ساده‌تر شدن کار، می‌توان تمام اجزای خودرو را به ۷ بخش اصلی تقسیم کرد که شناخت آنها آسان‌تر است. در ادامه به سراغ دسته‌بندی بخش‌های مختلف خودرو رفته و سپس اجزای کلیدی آن را بررسی می‌کنیم:
- بخش بدنه خودرو و قطعات تشکیل‌دهنده آن
- سیستم برقی خودرو و اجزای آن
- بخش اتاقک خودرو
- موتور و شاسی به‌عنوان پایه‌های اصلی ساختار حرکتی خودرو
- سیستم تهویه مطبوع
- بلبرینگ‌ها و یاتاقان‌ها
- سایر قطعات و اجزا مؤثر در کارایی کلی خودرو
شناخت اجزای کلیدی خودرو
در بالا با دسته‌بندی قطعات خودرو آشنا شدید. اما در هر خودرو، اجزای خاصی وجود دارد که نقشی کلیدی ایفا می‌کنند و بدون آنها عملاً ماشین قابل استفاده نخواهد بود. در این بخش به سراغ این اجزا می‌رویم و توضیح می‌دهیم چرا وجود هر کدام از آنها ضروری است.
موتور خودرو، قلب تپنده سیستم حرکتی
موتور همیشه کلیدی‌ترین بخش خودرو محسوب می‌شود، فرقی هم نمی‌کند که خودرو برقی باشد یا با سوخت فسیلی کار کند؛ موتور خودرو، به‌عنوان قلب پیشرانه، انرژی شیمیایی سوخت را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند و خودرو را به حرکت در می‌آورد. عملکرد موتور به عواملی مانند قدرت و گشتاور وابسته است و از اجزای گوناگونی مانند سیلندر، پیستون، محفظه احتراق، میل‌لنگ و میل بادامک تشکیل شده است. بلوک سیلندر به‌عنوان ستون فقرات موتور، معمولاً از جنس آهن یا آلومینیوم است و اجزای اصلی موتور را در خود جای می‌دهد.
عملکرد موتور به این صورت است که عمل احتراق سوخت و هوا در محفظه احتراق، حرکت پیستون‌ها را ایجاد می‌کند. این حرکت سپس از طریق میل‌لنگ به چرخ‌ها منتقل شده و باعث حرکت خودرو می‌شود. برای نگهداری صحیح از موتور باید به نکات زیر توجه کنید:
- روغن موتور نقشی اساسی در روان‌کاری و خنک‌سازی قطعات داخلی موتور دارد. تعویض به موقع روغن از ساییدگی و آسیب‌دیدگی قطعات جلوگیری می‌کند.
- فیلتر هوا از ورود گرد و غبار و آلودگی به موتور جلوگیری می‌کند. تعویض منظم این فیلتر باعث بهبود عملکرد موتور و کاهش مصرف سوخت می‌شود.
- رادیاتور خودرو که وظیفه خنک‌سازی موتور را برعهده دارد، بهتر است با ضدیخ و ضدجوش پر شود تا عمر موتور افزایش یابد.
پیشنهاد خواندنی: دیسک ترمز چدنی یا فولادی
سیستم ترمز خودرو، تضمین‌کننده ایمنی
سیستم ترمز، یکی از اجزای حیاتی خودرو در حفظ ایمنی راننده و سرنشینان است. ترمزها در انواع گوناگونی مانند ترمزهای دیسکی، ترمزهای کاسه‌ای و سیستم ترمز ضد قفل (ABS) وجود دارند. سیستم ترمز خودرو یکی دیگر از اجزای خودرو است که نقشی کلیدی در تامین ایمنی و کاهش سرعت را برعهده دارد. سیستم ترمز خودرو از اجزای اصلی پدال، بوستر، لنت، ترمز دستی، پمپ روغن و شیلنگ‌ها تشکیل شده است.
امروزه انواع گوناگونی از سیستم ترمز شامل ترمز مکانیکی، هیدرولیکی، پنوماتیکی، الکتریکی، مغناطیسی و خلا وجود دارد. هر کدام از این سیستم‌ها به نحوی طراحی شده‌اند که در شرایط گوناگون، توانایی توقف یا کاهش سرعت خودرو را با بیشترین دقت و ایمنی فراهم کنند. در کنار سیستم‌های اصلی خودرو سیستم‌های کمکی هم وجود دارند که در ادامه به صورت موردی آنها می‌پردازیم.
- ترمز دیسکی: این نوع ترمز بیشتر در خودروهای جدید استفاده شده و کارایی بالایی در توقف سریع دارد.
- ترمز کاسه‌ای: ترمزهای کاسه‌ای بیشتر در خودروهای قدیمی‌تر کاربرد داشته و محل قرار گرفتن آنها در محور عقب خودرو است.
- سیستم ABS: این سیستم هم جزو سیستم‌های نوین بوده و به جلوگیری از قفل شدن چرخ‌ها هنگام ترمز ناگهانی کمک می‌کند. این عامل باعث کنترل بهتر خودرو می‌شود.
پیشنهاد خواندنی: چرا وقتی ترمز می‌گیریم لنت سوت می‌کشد؟
سیستم تعلیق خودرو، بهبود راحتی و کنترل رانندگی
سیستم تعلیق، نقشی اساسی در کیفیت رانندگی و کاهش ارتعاشات جاده دارد. اجزای اصلی سیستم تعلیق شامل شامل فنر، کمک‌فنر، لاستیک، میل موج‌گیر، سیبک، میل رابط، بوش و طبق است. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده که ضربات و ناهمواری‌های جاده را جذب کرده و راحتی سرنشینان و حفاظت از تجهیزات خودرو را تضمین کند. همچنین، سیستم تعلیق نقش مهمی در پایداری و کنترل خودرو داشته و در پیچ‌ها از انحراف خودرو جلوگیری می‌کند.
به یاد داشته باشید که تنظیم‌بودن سیستم تعلیق خودرو مستقیما بر اصطکاک لاستیک‌ها و کنترل تعادل خودرو، به‌ویژه در پیچ‌ها، تاثیر می‌گذارد. در مجموع باید گفت که سیستم تعلیق بر دو بخش زیر تاثیر خواهد گذاشت:
- سیستم تعلیق با کاهش ارتعاشات جاده، تجربه رانندگی نرم و روانی ایجاد خواهد کرد.
- این سیستم به کنترل بهتر خودرو در پیچ‌ها و سطوح ناهموار کمک می‌کند.
سیستم خنک‌کننده خودرو، حافظ سلامت موتور
سیستم خنک‌کننده خودرو دیگر جز کلیدی است که برای جلوگیری از داغ شدن موتور و کنترل دمای آن طراحی شده است. سیستم خنک کننده خودرو با ایجاد جریان آب و گردش آن به دور موتور، حرارت این قطعه کلیدی خودرو را به شکل جدی کاهش دهد. این سیستم به‌طور موثر حرارت ایجاد شده در موتور را به خارج از محفظه هدایت کرده و از سوختن یا آسیب دیدن اجزای داخلی موتور جلوگیری می‌کند. این چرخه مداوم، رادیاتور را به یکی از اجزای کلیدی برای حفاظت از موتور تبدیل می‌کند. اجزای تشکیل دهنده سیستم خنک‌کننده خودرو عبارتند از:
- رادیاتور
- شلنگ سرریز
- منبع انبساط
- واتر پمپ
- ترموستات
- فن
- تسمه پروانه
- بخاری ماشین
سیستم الکتریکی خودرو، تامین کننده انرژی برای اجزا
هر خودرو دارای یک سیستم الکتریکی است که وظایف گوناگونی را انجام می‌دهد. از جمله وظایف کلیدی سیستم الکتریکی خودرو تامین جریان الکتریکی برای اجزای ضروری مانند شمع‌ها است. شمع‌های موتور وظیفه جرقه‌زنی و ایجاد احتراق در محفظه موتور را برعهده دارند و وظیفه تامین انرژی برای ایجاد این جرقه با سیستم الکتریکی است.
انرژی الکتریکی این سیستم توسط باتری تامین شده و در صورتی که باتری خراب باشد، خودرو قادر به روشن شدن نخواهد بود. وظیفه شارژ کردن باطری هم به عهده دینام است که با تبدیل انرژی مکانیکی حرکت چرخ‌ها به انرزی الکتریکی ، باتری را شارژ نگه می‌دارد. اجزای تشکیل دهنده سیستم الکتریکی عبارتند از:
- باتری
- دینام
- شمع‌ها
- سیم‌کشی
- استارت
- مدارهای الکتریکی
- حسگرها و کنترل‌کننده‌ها
راز دوام و کارایی خودرو؛ نگهداری اصولی اجزا
این مقاله با هدف آشنایی با اجزای حیاتی خودرو نوشته شده است. نگهداری اصولی و توجه به وضعیت این قطعات، نقشی مهم در افزایش کارایی و ایمنی خودرو و کاهش هزینه‌های نگهداری آن دارد. نگهداری اصولی از خودرو نه‌تنها باعث افزایش عمر مفید آن می‌شود، بلکه از خرابی‌های ناگهانی هم جلوگیری می‌کند. برای آشنایی با نکات مربوط به نگهداری این قطعات به سایر مقالات در مورد نگهداری از اجزای کلیدی خودرو مراجعه کنید.
سوالات متداول
روغن موتور به‌طور معمول هر ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ کیلومتر تعویض می‌شود، اما زمان دقیق به نوع روغن، مدل خودرو و شرایط رانندگی بستگی دارد.
سیستم ABS از قفل شدن چرخ‌ها در هنگام ترمز شدید جلوگیری کرده و از چپ شدن ماشین در هنگام ترمز شدید جلوگیری می‌کند.
بررسی منظم کمک‌فنرها، فنرها و اتصالات تعلیق به اطمینان از عملکرد صحیح این سیستم کمک می‌کند.
بله، تعویض منظم فیلتر هوا باعث بهبود مصرف سوخت و عملکرد موتور می‌شود.
